Tự đánh đập, cấu véo tạo nên những vết thâm tím trên thân thể để chống đối quyết định nào đó của ba
mẹ, đó là trường hợp của cháu Hoa (12 tuổi, Tam Phước, Biên Hoà, Đồng
Nai). Có em còn lấy dao lam cắt tay đến chảy máu, có em dùng móng tay
hoặc vật sắc cào xước da tạo nên những vết sẹo… Vì sao?
Muôn vàn lý do Không
ít trẻ tự hành xác chỉ vì buồn bực, phản đối ba mẹ cấm đi chơi điện tử
với bạn bè; có em chỉ để chống lại sự đối xử bất bình đẳng của ba mẹ, do
ganh tị với người em luôn được ba mẹ yêuưu tiên, khen ngợi; nhưng cũng có
trường hợp phát xuất từ sự lo lắng bởi thay đổi của cơ thể khi bước vào tuổi dậy thì. Từ ngày có kinh
nguyệt và cơ thể phổng phao lên, Thanh An (14 tuổi, Biên Hoà, Đồng Nai)
luôn có cảm giác căm ghét cơ thể mình. Trong đầu em luôn nghĩ đến việc
tìm cách tự làm tổn thương bản thân. Trường hợp của Hải (13 tuổi,
Dĩ An, Bình Dương) càng kỳ quặc: được ba mẹ bố trí ở một phòng riêng để
hình thành tính tự lập, nhưng do hiểu lầm thành bị ba mẹ bỏ rơi nên em
lấy dao... cắt tay mình. Tận mắt chứng kiến cảnh Thanh Hùng (14 tuổi,
Long Thành) lấy điếu thuốc cháy dở dí vào cánh tay tạo thành chữ “hận
đời” mà chúng tôi thấy đau lòng. Nguyên nhân chỉ là Hùng nghĩ mình bị
nhóm bạn tẩy chay, không cho tham gia một trò chơi mạo hiểm, lại thêm ba
mẹ cấm đoán. Hùng tâm sự: “Cảm giác đau buốt đó giúp em vơi bớt sự căng
thẳng, lo âu, thấy mình không bị áp đảo bởi ba mẹ hay bạn bè”. Hùng chỉ
ước nếu ba mẹ cho đi xe máy đến trường, em sẽ có xe để “tận hưởng” cảm
giác mạnh hoặc sẽ dùng chất gây nghiện để chứng tỏ mình. Thực tế thì em
đang tập hút thuốc, uống rượu để “chống đối” ba mẹ. Theo tiến sĩ
giáo dục Nguyễn Minh Thức – đại học Nguyễn Huệ thì “Ở tuổi dậy thì, lòng
tự ái và cái tôi chiếm vị trí quan trọng. Các em muốn được mọi người
quan tâm, muốn được khẳng định mình, nếu không được thoả mãn các em
thường phản ứng mạnh với người khác hoặc với chính bản thân”.
Các nhà nghiên cứu tâm lý Canada đã cảnh báo một xu hướng đáng lo ngại về tình trạng tự gây thương tích đang lây lan qua các đoạn phim trên mạng YouTube, có thể kích động những người có chấn thương tâm lý tương tự, và cũng có thể khiến những người trẻ tuổi suy nghĩ rằng hành vi ấy là bình thường. |
Những
em sống trong gia đình không được ba mẹ quan tâm, chăm sóc đầy đủ, nhất
là trong gia đình có bầu không khí căng thẳng như ba hoặc mẹ nghiện
rượu, nghiện hút, bạo lực gia đình... thường có xu hướng hình thành
những hành vi tự gây tổn thương để phản kháng. Ngược lại, không ít trẻ
do ba mẹ nuông chiều quá mức, khi muốn gì đó nhưng chưa được đáp ứng kịp
thời cũng nảy sinh hành vi tự làm tổn thương để gây chú ý.
Giải pháp nào? Ở
tuổi dậy thì, các em đang phát triển mạnh mẽ về thể chất cũng như tâm
lý. Tuy nhiên, do về mặt xã hội các em còn non kém, khả năng điều chỉnh,
kiềm chế cảm xúc rất hạn chế. Nên trước hết các bậc phụ huynh cần
thường xuyên tiếp xúc với các em hơn nữa, trao đổi chân thành như những
người bạn, tế nhị chỉ dẫn cho trẻ những biểu hiện mới lạ của cơ thể để
các em khỏi bỡ ngỡ, quen dần và tự hào vì mình sắp trưởng thành. Chúng
ta không nên “úm” hay thả một cách “tự nhiên” mà phải làm điểm tựa hỗ
trợ cho các em khi gặp khó khăn. Ba mẹ phát huy tính tự lập, làm
chủ của trẻ bằng cách giao cho các em những nhiệm vụ vừa sức, khuyến
khích các em tự quyết định những việc làm phù hợp với lứa tuổi như lựa
chọn tài liệu tham khảo, mua sắm áo quần hay đồ dùng cá nhân. Tạo điều
kiện để trẻ tham gia bàn bạc những việc lớn trong gia đình để khẳng định
mình. Những nội dung nào cấm đoán trẻ thì đòi hỏi phải giải thích rõ
ràng, cụ thể, thuyết phục các em phải biết chấp nhận, không phải đòi hỏi
nào cũng có thể đáp ứng. Đối với những hành vi sai trái của trẻ,
người lớn phải nhẹ nhàng nhắc nhở, khéo léo tâm sự để các em vừa thấy
được tôn trọng, vừa nhận ra được lỗi của bản thân. Ba mẹ không nên nhắc
đi, nhắc lại nhiều lần hành vi sai trái trẻ mắc phải trước đó. Nhất là
tránh phê phán trẻ trước đám đông, vì các em dễ bị tổn thương, càng có
nhiều hành vi sai lệch để chống đối không thể kiểm soát được.